Japanse theeceremonie
Gedempte stemmen, het gekras van een bamboeklopper, een buiging, een knikje en een bowl warme matcha wordt rondgedeeld. Het is zo stil dat je mensen hun adem kunt horen inhouden - wat het gevoel versterkt dat er iets heel belangrijks aan de hand is. Dit is een Japanse theeceremonie die in volle gang is: het summum van Japanse gastvrijheid.
Er komt zoveel meer bij kijken dan alleen het roeren in een theepot; het is zenboeddhisme in een bowl. Geïntrigeerd? The Matcha Man legt je alles uit over de Japanse theeceremonie. Wat het is, waar het vandaan komt en wat de achterliggende gedachte is van de bereiding van matcha.
Echter voordat ik je het een en ander ga uitleggen zou ik je onderstaand filmpje willen adviseren te kijken. Hierin leggen wij uit op welke manier wij onze dagelijkse matcha klaarmaken. Het is van belang en maakt het ook leuker om hier de juiste accessoires bij te gebruiken.
De bereiding is uiterst eenvoudig, zie het bovenstaande filmpje.
Historie van de Japanse theeceremonie
Japanse theeceremonie staat voor gastvrijheid
Thee werd in de 8e eeuw vanuit China in Japan geïntroduceerd. Het werd voornamelijk onder de priesters, monniken en de hogere klasse als geneeskrachtige drank gedronken. Pas in de Muromachi-periode (1333-1573) werd de drank populair bij mensen van alle sociale klassen.
Onder de welvarende leden van de samenleving werden drinkpartijen populair, waarbij deelnemers hun voortreffelijke theekommen zouden laten zien en hun kennis zouden tonen. Rond dezelfde tijd in de geschiedenis ontwikkelde zich een verfijndere versie van theekransjes met zen-geïnspireerde eenvoud en een grote nadruk op spiritualiteit. Uit deze zen-bijeenkomsten is de theeceremonie in Japan ontstaan. De grondlegger van de moderne manier van het drinken van thee in Japan was Sen No Rikyu (1522-1591). Hij was voorstander was van een sobere, rustieke eenvoud. De meeste hedendaagse theeceremoniescholen, waaronder Omotesenke en Urasenke, zijn ontstaan vanuit zijn gedachtegoed.
Welke soorten kennen we?
Er zijn twee soorten matcha-preparaten die bekend staan als usucha (dunne thee) en koicha (dikke thee). Usucha wordt meestal gemaakt van de bladeren van struiken die minder dan 30 jaar oud zijn, koicha wordt gemaakt van de eerste oogst van struiken die ouder zijn dan 30 jaar.
Matcha van ceremoniële kwaliteit is meestal intenser van kleur, bevat veel natuurlijke zoetheid en maximale umami (aangename bitter zoete smaak) en heeft een lange afdronk. Deze kwaliteit wordt doorgaans gebruikt om dikkere, dichtere en sterkere thee (koicha) te maken en drinken. Mindere kwaliteit matcha is goed voor dunnere en zwakkere thee (usucha). Let dus goed op de kleur. Ceremoniële kwaliteit matcha moet felgroen zijn en fris ruiken.
Matcha bereiden gaat om de juiste handelingen
Matcha bereiden is niet gewoon even theezetten, het is een beleving van binnenuit. De Japanse theeceremonie is daarom niet alleen esthetiek, thee is namelijk zen. Het is het loslaten van de dagelijkse beslommeringen en je focussen op het moment, op de natuur, op die ene ontmoeting die alleen dan plaatsvindt en waar je het beste van wilt maken.
Bij het bereiden van matcha komen veel handelingen kijken. Er is veel aandacht voor de matcha en de gast voor wie je matcha gaat bereiden. De handelingen die bij de Japanse theeceremonie horen zijn zo goed getraind dat het lijkt alsof het vanzelf gaat, zonder aarzeling, sierlijk en gefocust.
Bij elk gebaar houdt de gastheer of gastvrouw van de theeceremonie rekening met de gasten. Zelfs de matcha accessoires worden geplaatst vanuit het gezichtspunt van de gasten. Hierbij richt de gastheer of gastvrouw zich vooral op de belangrijkste gasten, genaamd de Shokyaku.
Belangrijkste stappen bij Matcha thee bereiden
Wat zijn de belangrijkste stappen voor het bereiden van matcha voor de theeceremonie?
Stap 1: Op de dag van de Japanse theeceremonie staat de gastheer of gastvrouw heel vroeg in de ochtend op om met de voorbereidingen te beginnen.
Stap 2: Als de gasten arriveren, worden ze door de tuin geleid, waarna ze hun handen wassen om zich symbolisch te reinigen van het stof van de buitenwereld. Ze stappen door een kleine deur, die ervoor zorgt dat de gasten uit respect buigen. De deur is ook een barrière voor de buitenwereld en helpt een gevoel van heiligdom te creëren.
Stap 3: Geknield op een kussen reinigt de gastheer of gastvrouw zijn of haar gereedschap met sierlijke bewegingen. Er wordt gezuiverd water in een ijzeren ketel gekookt op een in de vloer verzonken fornuis.
Stap 4: Een zijden doek (fukusa), die de geest van de gastheer of gastvrouw voorstelt, wordt uit de sjerp van de kimono gehaald. Het wordt symbolisch geïnspecteerd, dichtgevouwen en opengevouwen, voordat het wordt gebruikt om de hete ijzeren pot te hanteren.
Stap 5: Matcha - tot een fijn poeder gemalen groene thee - en enkele lepels heet water worden in een bowl gedaan en grondig geklopt.
Stap 6: De bowl met matcha wordt overhandigd aan de eerste gast, die de bowl in twee keer 180 graden draait voordat hij of zij een slok neemt. Dit alles om te voorkomen dat de gast van de decoratieve voorkant van de bowl drinkt. Elke gast veegt de bowl af voordat hij deze doorgeeft.
Stap 7: Mooie wagashi snoepjes, soms gemaakt van azukibonenpasta, worden geserveerd om de bitterheid van de matcha aan te vullen.
Stap 8: Nadat de bowl is teruggegeven aan de gastheer of gastvrouw, wordt het gereedschap schoongemaakt en de Japanse theeceremonie beëindigd.